Viðey – wyspa kminku, Yoko Ono z widokiem na Reykjavik

Viðey to wysepka idealna na niedzielny piknik. Albo na polowanie na zorzę polarną zimową porą. Dla slow travel.  Zapomnijcie o Imagine Peace Tower! Dzieło Yoko Ono ku potrzymania pamięci o Johnie Lennonie lepiej zobaczyć nocą, z brzegów Reykjaviku. W dzień i  z bliska, to tylko kawał ogromnej białej rury. Żadnego romantyzmu.  W nocy Wieża Pokoju świeci prosto w niebo. Także pamiętajcie: na Videy patrzymy z portu Reykjavik. Natomiast z południowego brzegu Videy zobaczycie Reykjavik i Kollafjörður. Z tej perspektywy stolica Islandii wygląda prawie jak Manhattan. “Prawie” czyni różnicę, ale Islandię mierzymy skalą islandzką, która ma mniejsze podziałki. Pamiętajcie 😉 

Imagine Peace Tower, Yoko Ono i życzenia z Viðey w kosmos

Wróćmy do wieży. Imagine Peace Tower wygląda jak skradziony kawałek rurociągu jamalskiego (4 metry średnicy, 2 wysokości) leżący na plecach. Dziura w rurze, zwana tu Fontanną życzeń odpowiada za przekazywane wiadomości w kosmos. Taki koncept tej sztuki. Bo podobno John Lennon chciał zostać latarnikiem, co jego żona, Yoko Ono była w stanie spełnić dopiero po jego śmierci. Wybudowała na Viðey wieżę – latarnię jego imienia. 

Światło z Imagine Peace Tower nadaje w kosmos przekaz pokoju codziennie od 9 października (dzień urodzin Lennona) do 8 grudnia (dzień, w którym John został zastrzelony). Słowa imagine peace wypisano na rurze w 24 językach ( niestety nie w polskim). Na dodatek to sztuka proekologiczna – zasila ją Reykjavik Energy, które produkuje prąd ze źródeł geotermalnych(1). Natomiast Yoko Ono każdego roku przyjeżdża na Islandię, by zapalić światło w swojej wieży (2). 

Klasztor, pociągi ryb i reformacja

Jak to możliwe, że przy cenach ziemi na Islandii, na Viðey nikt nie mieszka? Zwykłe szczęście w nieszczęściu. Zasiedlona już koło 900 roku dosyć szybko dorobiła się klasztoru reguły św. Augustyna (w 1225 roku). I jak to w historii bywało wiele razy, klasztor początkowo biedny, szybko dorobił się pól, hodowli, praw do połowów itp.  Funkcjonował sobie w najlepsze, aż w czasach reformacji źli Duńczycy napadli na wyspę i splądrowali klasztorny skarbiec. Zabrali: 20 wołów, 120 owiec i 12 statków ryb! (5). Wyspa wkrótce stała się częścią królewskich posiadłości. A po klasztorze nie pozostał żaden ślad.

Skúli Magnússon, ojciec Reykjaviku czyli islandzki Kazimierz Wielki: zastał Reykjavik rolniczy, zostawił uprzemysłowiony

W połowie XVIII wieku Videy i Reykjavik ciągle są jedną wielką farmą. Bo tylko rolnictwem mogą się Islandczycy zajmować. Cała reszta to domena Duńczyków. Sytuację zmienia dopiero Skúli Magnússon, który wkupiony w łaski duńskiego króla Fryderyka V, zakłada Innréttingar. Choć początkowo firma zajmuje się tylko wyrobami z wełny, szybko przejmuje inne gałęzie przemysłu. Magnusson  buduje w Reykjaviku 16 fabryk, dzięki czemu wieś przeobraża się w przemysłowe miasto.

Sam ojciec – założyciel buduje sobie na Viðey rezydencję (część tego budynku ciągle stoi na wyspie). Tuż obok stawia kościół, w którym zostaje pochowany pod ołtarzem zaledwie 20 lat później. Dziś to drugi najstarszy kościół na Islandii – konsekrował go w 1774 roku Árni Þórarinsson,  pastor z Reykjavíku. Oryginalne wnętrze zachowało się do dziś. Można je oglądać w spokoju i cieple (oczywiście wnętrze jest ogrzewane), wystarczy pociągnąć za klamkę.

Rodzina Stephensenów – sędzia drukarz

Po Magnussonach Viðey zamieszkał kolejny islandzki magnat –  Ólafur Stephensen (pierwszy gubernator Islandii, pochodzący z tej wyspy). Jego syn Magnús Stephensen, prezes Sądu Najwyższego w 1817 roku kupił wyspę od duńskiego króla i otworzył na niej drukarnię. 

XX wiek na Viðey i powrót do rolnictwa

W 1901 roku Eggert Briem i jego żona Katrín Pétursdóttur posiadając 48 krów sprzedawali mieszkańcom Reykjavíku około 200 000 litrów mleka rocznie. Tuż obok w 1907 roku Pétur J. Thorsteinsson i Thor Jensen założyli spółkę rybacką P. J. Thorsteinsson & Co., z kapitałem akcyjnym w wysokości miliona koron (gigantyczna kwota w tamtych czasach). Spółka dzięki temu zawsze była nazywana Milljónafélagið (Million Corporation). To głównie oni przyczynili się do powstania wioski na wschodnim krańcu wyspy, tuż obok  portu w Zatoce Faksaflói. Na długo tego miliona koron nie wystarczyło, bo już w 1924 roku inna firma rybacka(Kari) zajęła się tu przetwórstwem. W wiosce mieszkało już 128 osób. I ona nie dała rady i już w 1931 zakończyła działalność,a ludzie opuścili wieś. Dziś wieś to same ruiny, podpisane z imienia i nazwiska właściciela ( Jedynie budynek szkoły ocalał, można go zwiedzać latem ). Smutno patrzą na drugi brzeg na wieżowce i port Reykjaviku i góry Islandii.

Wyspa – muzeum

W 1968 roku wyspa przeszła w ręce Narodowego Muzeum Islandii. Jednak budynki były zbyt zniszczone jak na możliwości finansowe muzeum. Dlatego w 1986 państwo przekazało budynki w zarząd stolicy Islandii. Miasto uwinęło się z robotą w dwa lata i dziś wyspa Videy jest jedną z atrakcji Miejskiego Muzeum w Rejkjaviku. (3,6). Dziełami sztuki są Imagine Peace Tower, kamienie milowe Richarda Serry, ruiny wioski, kawiarnia w domu Magnussona i kościółek. I oczywiście przyroda.

Mały cmentarz dawnych sław

Tuż pod oknami kościoła na Videy wyrasta z trawy parę kamieni nagrobnych. /to taki mały cmentarz narodowych sław.  Leży tu Ólafur Stephensen – stiftmaður (najwyższy przedstawiciel króla duńskiego na Islandii) i jego syn Magnús Stephensen, konferensráða honorowy urzędnik królewski). Z nowszych sław leży tu Gunnar Gunnarsson, pisarz i poeta z żoną Franciską i synem Gunnarem (malarz kolorysta). 

Łany kminku – złoto Viðey

Nie bez powodu na tej małej wyspie były i krowy i mleczarnia. Ziemia tu całkiem niezła pod uprawy. Nie brakowało tu siana dla zwierząt. Skúli Magnússon prowadził tu różne eksperymenty ogrodnicze w XVIII wieku. Sadził ziemniaki, kapustę i tytoń, a także drzewa. Z tego wszystkiego przyjął się jedynie kminek. Mieszkańcy Reykjaviku swego czasu wyprawiali się latem na wyspę na zbiory tego ziela.

Videy – co zobaczyć? Spacerem dookoła wyspy

Najładniejsze ujęcie Viðeyjarstofy mamy z z wybrzeża Reykjaviku albo z promu. Przez cztery minuty pruje on przez fiord dokładnie na wprost domu Magnussona. Najlepiej od razu ruszyć na wędrówkę wokół wyspy, bo chociaż niewielka to nam zabrakło czasu pomiędzy pierwszym a ostatnim zimowym promem, by ją dokładnie obejść  (mieliśmy 3 godziny , latem jest dużo więcej promów).

Jest tu kilka fajnych wzniesień (oczywiście nazwanych, jak wzgórze Skulliego), czarne plaże i … pale betonowe biegnące dookoła wyspy w parach. To ÁFANGAR. Sztuka. A te pale to kamienie milowe. Są to rzeźby Richarda Serry – bazaltowe kolumny mają nawiązywać do … bazaltowych klifów na wyspie. W każdej z par filarów jeden słup ma 9 metrów nad poziomem morza, a drugi 10 metrów. Mimo że są różnej wysokości to dla patrzącego wyglądają na takie same (tak sprytnie artysta je ustawił ;)).

Jeszcze może Was nieco zaskoczyć kawałek statku z podestem i krzyżem obsypanym czerwonymi makami leżący ot tak, w trawie.

To pomnik II wojny światowej ze śmigłem ze statku brytyjskiej marynarki wojennej “Skeena”. Zatonął zimą 1944 roku niedaleko Viðey. Większość załogi została uratowana przez Islandczyków.

Jak się dostać na Videy? Informacje praktyczne:

Promy na Videy pływają cały rok, jednakże w zależności od pory roku:

LATEM: 15 maj – 30 wrzesień z trzech różnych miejsc w Reykjaviku, kursuje CODZIENNIE:

Skarfabakki – Videy: 10:15, 11:15, 12:15, 13:15, 14:15, 15:15, 16:15, 17:15

Videy – Skarfabakki: 11:13, 12:30; 13:30, 14:30, 15:30, 16:30, 17:30, 18:30

Stary port – Videy: 11:50, 14:50; powroty: 11:30, 14:30, 17:30

Harpa – Videy: 12:00, 15:00; powroty: 11:30, 14:30, 17:30

ZIMĄ: kursuje TYLKO w SOBOTĘ i NIEDZIELĘ

Skarfabakki – Videy:  13:15, 14:15, 15:15

Videy – Skarfabakki: 14:30, 15:30, 16:30

Ceny biletów na prom:

dorośli 1550 ISK, 67+, studenci i niepełnosprawni 1400 ISK, dzieci 7-15 lat 775, poniżej 7r.ż. za darmo, posiadacze Reykjavik City Card za darmo

Aktualny cennik i rozkład jazdy

Bibliografia:

(1) Gerard Lemarquis, Reykjavik, Oxford 2013, s.39-40

(2) https://icelandunlimited.is/blog/things-know-videy-island/

(3) https://www.anothericeland.com/guides/videy-island

(4) http://www.kirkjugardar.is/sida_en.php?id=5

(5) http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=242125&pageId=3302698&requestedFileType=Web%20display&pdfView=FitH&lang=en&fbclid=IwAR2QYX_lkFnSyOvYpWKzhHfxZ752BXw00kGdsbRVVeMhQhu3tyr6WAllNss

(6) http://borgarsogusafn.is/en/videy-island/about-videy

MAPA w PDF https://visitreykjavik.is/sites/default/files/map_of_videy_island.pdf

Pytania, interpelacje, postulaty, sprostowania – piszcie śmiało w komentarzach