Spacer po piaskach i murawach Pustyni Błędowskiej .. Pustynia Błędowska

Generalnie większości z nas słowo pustynia kojarzy się z nieograniczoną ilością piasku, żółciutkiego, ciepłego, przesypywanego przez wiatr z miejsca na miejsce. I jeszcze takiego, w którym można zostawić ślady swych stóp, tak pięknie wyglądające na zdjęciach. Czyli Sahara. A niestety / stety większość pustyń na świecie jest kamienistych. Ja tam lubię kamieniste, bo łatwiej się po nich wędruje. Świat światem, ale i my mamy w Polsce miejsce, które nazywamy pustynią. Poprawnie powinnam napisać Pustynią.

Dlaczego Pustynia Błędowska to “Pustynia”?

Ponieważ słowo to w Polsce jest nazwą własną terenu znanego jako Pustynia Błędowska, ale nie jest to pustynia naturalna z definicji. Skąd się wzięła w naszym kraju deszczem i śniegiem płynącym (no może ostatnio zaczyna się to zmieniać, bo podobno susze i takie tam zamienią nas niegdyś w jeden wielki nieużytek)?

Legenda głosi, że diabły żyjące pod ziemią zdenerwowały się na ludzi, którzy zaczęli wykradać im z ziemi ołów i inne dobra, a na dodatek strasznie przy tym hałasują w ciągu dnia, kiedy to one właśnie chcą spać. Wymyślili więc, by zasypać kopalnie piaskiem. Wysłali młodego czarta nad morze z wielkim workiem. Ten po napełnieniu był tak ciężki, że młody diabeł z trudem z nim leciał. Aż w końcu w okolicy Olkusza rozdarł worek o wieżę kościelną i rozsypał piasek. Tak powstała Pustynia Błędowska. A bliższe nauce wyjaśnienie sięga zlodowaceń sprzed milionów lat, które to naniosły nam czwartorzędowych piasków. Te porósł nieprzenikniony bór sosnowy. A gdy w XIII wieku zaczęło się w okolicy rozwijać górnictwo srebra i ołowiu, a i hutnictwo, to wycięto las w pień używając go do budowy szybów i kopalń. I teraz wystarczy już sobie tylko wyobrazić co sama natura zrobiła z odsłoniętymi w ten sposób połaciami piachu. Powstał tu niecodzienny mikroklimat, wiatr przewiewał piasek tworząc wydmy, burze piaskowe, a podobno nawet i fatamorganę!

Pustynia Błędowska – szlaki piesze

XX wiek ponownie wprowadził człowieka na piaski, by ten najpierw urządzał sobie tu poligon, a następnie uznał teren za nieużytek i zaplanował użyźnienie poprzez obsadzenie jej sosną pospolitą, dębem czerwonym i wierzbą kaspijską. Amen. Zarosło. Aż Unia Europejska dała pieniądze, bo sumie pustynia i unikat. Wycinamy. Wycięto. Nie wiem na jak długo obliczony jest program, ale istnieje spora szansa, że jak się skończy okres kontrolny i płatny, to wszystko wróci do natury. Nie mniej jednak na Pustyni Błędowskiej są szlaki. Podobno. No może to za dużo powiedziane, są ścieżki, znakowanie zatarte, ale miejsce to nie jest aż tak duże, by się bać zabłądzenia.  Kiedyś szukaliśmy żółtego szlaku łączącego Klucze z Błędowem zwanego “Szlakiem pustynnym“, ale potknęliśmy się zaledwie o kilka szczątkowych jego pozostałości.

 

Co i jak można zobaczyć na Pustyni Błędowskiej? Najlepiej w Kluczach ul. Rudnicką, a potem XXX-lecia PRL dojść do dwóch stawów: pierwszy nazywa się Czerwony, dzięki kolorowi glinu wydobywanemu tutaj dla cementowni w Jaroszowcu. Powstał przez nagłe zalanie wyrobiska, w którym eksploatowano rudy żelaza. Kawałek dalej znajduje się Staw Zielony, w którym oprócz rud wydobywano również wapień jurajski. Żyje tu podobno rak pręgowany (amerykański) i krogulec (ptak).

 

Dość wygodną ścieżką dojdziemy przez las do piasków.

 

Roślinność Pustyni Błędowskiej – murawy

Niegdyś Pustynia rozciągała się na prawie 32 km kwadratowych powierzchni, obecnie to około 20. Położona na wysokości do około 315 m npm. rozciąga się na długości 8-9 km przy średniej szerokości 3-4 km. Średnia miąższość piasków to 18 mm, niektóre źródła podają 40-45 mm, objętość 2,5 miliarda m3 (za:link). Średnia temperatura rocznie w tym miejscu to 7 stopni (na Saharze 20-25 stopni), średnie roczne opady to 700 mm (Sahara od 1 do 100 mm). Chwilowo piasek po wykarczowaniu wygląda jak brudny, pełen szyszek i patyków. Natura podobno sama poradzi sobie z oczyszczaniem i nadejdzie jeszcze taki czas, że będziemy mieć Pustynię Błędowską żółciutką, pełną uroczych zmarszczek i mniejszych lub większych wydm. W tej chwili możemy już obserwować unikalne murawy:

Szczotlicha siwa:

 

 

Strzęplica sina:

 

macierzanka piaskowa:

 

I wiele innych gatunków, te udało mi się wyłowić tym razem (może uda mi się zdobyć publikację o murawach, która została wydana w ramach realizacji projektu o karczowaniu itp. wówczas będzie łatwiej ;)).

 

Oaza w Polsce? Pustynia Błędowska i las łęgowy

Pustynia Błędowska ma tez swoją oazę – las łęgowy nad Białą Przemszą. Ścieżka ciągle dość zarośnięta pokrzywami i jeżynami, ale warto się przez nią przedrzeć. Lasek składa się z olszy czarnej, wierzby kruchej, czeremchy zwyczajnej i jesionu wyniosłego. Kawałek dalej zaczynamy się wpinać na wydmę, dość zarośniętą z jednej strony, ale podobno to dobrze, bo jej nie rozwieje 😉

 

I żeby nie było: na Pustyni Błędowskiej potrafi naprawdę padać deszcz, wręcz lać. Póki co postawiono tu jakieś wiaty i ławeczki. Dzieci i psy mają radochę….

 

Jak już się nadrepczemy po piasku możemy wejść na wzgórze Czubatka (Jałowce) wysokie na 382 m n.p.m. jest punktem widokowym na Klucze i na Pustynię Błędowską. Można tu dojechać samochodem z miejscowości.

 

 

Ładnie.

p.s. istnieje jeszcze część poligonowa Pustyni z bunkrem, ale póki co oficjalnie niedostępne do zwiedzania (bunkry z legendy o Rommlu ;))

 

INFORMACJE PRAKTYCZNE:

na ul. Rudnickiej w Kluczach znajduje się restauracja z toaletami i dużym parkingiem
w Kluczach znajduje się w Urzędzie Gminy Klucze i jest czynne w godzinach pracy urzędu
strona z programu rewitalizacji Pustyni tutaj