Askja – droga do piekła przez największą pustynię Europy

W 1907 roku dwóch naukowców prowadziło badania na Jeziorze Öskjuvatn w kalderze Askja. Zaginęli bez śladu. Latem 2014 roku gigantyczna skała oderwała się z południowo wschodniego stromego brzegu i wpadała do Jeziora powodując na nim 30 metrowe tsunami. Fala powędrowała 400 metrów po okolicznych terenach. Skała była olbrzymia – podniosła poziom tafli jeziora o prawie 2 metry. W lipcu 2017 czwórka znajomych z Polski, w tym my, wyruszyliśmy w islandzki interior zobaczyć to niebezpieczne cudo. Zapraszam Was do północnej części Parku Narodowego Vatnajökull, na krótki trekking w Górach Dyngjufjöll.

Samochodem z wypożyczalni w głąb islandzkiego Interioru – droga F88, F910 i F894 do Askji, czyli czy będziemy musieli sprzedać po nerce

Żarty kończą się tuż za skrętem z drogi nr 1. Znak ostrzega, że do kalderu Askja mamy 108 km, droga jest przeznaczona tylko dla samochodów z napędem 4×4 i trzeba będzie przekraczać brody na rzekach. Niektóre odcinki szutrowej trasy są doskonale widoczne, inne wyznakowano żółtymi tyczkami i kamiennymi kopcami. Nawierzchnia pełna garbów i skał o ostrych krawędziach. Poziom wód w rzekach zmienny. Odległość do pokonania niby niewielka, ale tak samo niewielka jest prędkość samochodu, którą w tych warunkach da się rozwinąć. Szczególnie, że auto z wypożyczalni. Za rysy i rozbite szyby trzeba płacić, a na dodatek żadne ubezpieczenie nie pokrywa zalania samochodu. Pierwsze 60 km to droga wzdłuż glacjalnej rzeki Jökulsa a Fjöllum. Szutrówka wije się niemiłosiernie, aż skręca ku rzece Lindaa, dopływowi Jokulsa. To pierwsza przeprawa przez rzekę na trasie. Jeszcze trzeba będzie dwa razy pokonać poważniejsze brody wszystkie w okolicy góry Herðubreið.

Przy pierwszym brodzie zatrzymujemy się, by obejrzeć inne samochody przekraczające rzekę. Poza tym wskazane jest nie przekraczanie brodów w pojedynkę. Przez najgłębszy z brodów pomaga nam przeprawić się miejscowa laweta – jej kierowca staje na brzegu i pokazuje nam kierunek jazdy przez wodę. Stresowaliśmy się, ale poszło nam nie najgorzej. Tylko w drodze powrotnej przez kilka sekund przez tylne drzwi zaczęła się wlewać do środka samochodu woda (słabsza uszczelka). 

Na filmiku poniżej , przejazd przez dwa łatwiejsze brody: 

Po ominięciu góry stołowej w krajobrazie zaczyna dominować żółty pumeks. U podnóża Askji czeka nas ostatni, ale bardzo łatwy bród i wąską drogą docieramy do parkingu i ścieżki trekkingowej do wnętrza wulkanu.

Herðubreið góra narodowa Islandii jak polski kibic

Herðubreið (wymowa: coś w stylu herdebredt), szósta pod względem wysokości (1682 m n.p.m.) jest uważana za królową islandzkich gór. Jest wygasłym wulkanem, który od czasu pierwszych osadników ani razu nie wybuchł. Herðubreið w języku islandzkim oznacza “barczysty”, co bardzo dobrze oddaje jego kształt. Wulkan ten jest okrągły, płaski jak stół z małą główką – stożkiem zastygłej lawy na górze. Dokładnie wygląda jak stereotypowy kibic z Polski. Powstał podczas erupcji pod lodową czapą. Wszystko działo się podczas ostatniego zlodowacenia epoki lodowcowej, kiedy Islandia pokryta była lodem o grubości do 1500 m. U jej stóp znajduje się oaza (tak oaza, bo jesteśmy przecież na pustyni) Herðubreiðarlindir z gorącymi źródłami, roślinnością, chatą i polem namiotowym z kilkoma szlakami. Przez dziesiątki lat góra pozostawała niezdobyta. Pierwszą próbę podjął Anglik Richard F. Burton w 1872 roku, ale nie dotarł na szczyt z powodu ruchomych skał u góry. Pokonali ją dopiero w 1980 niemiecki geolog Hansa Reck i Islandczyk Sigurður Sumarliðason. Wejście możliwe jest z zachodniej strony przez załom w klifie.

Odaðahraun – największa pustynia Europy

Odaðahraun to największe pole lawy na Islandii (o powierzchni około 4-6000 km² w zależności od definicji) oraz największa pustynia w Europie. Leży na północ od Vatnajokull, na północy graniczy z górami Blafjall i Sellandafjall, na zachodzie lodowcowa rzeka Skjalfandafljot i Jokulsa a Fjollum na wschodzie. Występują tu burze piaskowe! Odaðahraun można przetłumaczyć jako “przestępczą lawę” (1) abo “pole lawy niegodziwych uczynków” (2). Przed długie wieki nikt się tutaj nie zapuszczał, a tajemnica otaczająca całą okolicę dawała powody do snucia opowieści o  wielkich osiedlach wyjętych spod prawa opryszków. W cieniu wygasłego wulkanu Herðubreið, o którym pisałam ciut wyżej, cały rok spędził najsłynniejszy islandzki wygnaniec i dzieciobójca Fjalla-Eyvindur. Fjalla-Eyvindur, jego żona Halla. Zdaje się, że uciekli w góry kiedy “niesłusznie” został oskarżony o kradzież. Ich historia została przedstawiona w sztuce Jóhanna Sigurjónssona i w szwedzkim filmie “Banita“. W każdym bądź razie najbardziej przerażająca jest kołysanka, która została stworzona dla wspomnianej sztuki. Śpiewa ją żona banity nowo narodzonemu dziecku, zanim wrzuci je do wodospadu. I właśnie ta kołysanka “Sofðu unga ástin mín” należy do grona najbardziej popularnych na Islandii. Brrr 😉 (3)

Dwa jeziora Askji, czyli zajrzeć w głąb piekła

Z daleka Askja (1510 m n.p.m.) wygląda jak regularny stożek. To pozory. Z bliska to gigantyczna 45 km kw. kaldera pełna czarnej lawy, żółtego pumeksu i śniegu i wody. Wulkan powstał tysiące lat temu pod koniec epoki lodowcowej. Wulkan wyrzucił z siebie tony popiołu, we wnętrzu postała próżnia. A potem magma zaczęła obciążać dach wulkanu, więc ten zaczął się zapadać.  I ta zapadnia w świecie zwana jest kalderą, a w języku islandzkim to właśnie askja. Dno Askji znajduje się obecnie na wysokości 1100 m, a krawędź jest 1300-1500 m nad poziomem morza. Komora magmowa wulkanu Askja znajduje się pod jeziorem Öskjuvatn na głębokości 5-10 km i jest szeroka/wysoka na około 5 km. Bo kaldera wypełniła się wodą i tak powstało właśnie Jezioro Oskjuvatn, głębokie na 257 metrów, drugie pod względem głębokości jezioro na Islandii (pierwsze jest Jökulsárlón 284 m, znane wszystkim jako Lodowcowa Laguna). W 1875 roku w południowo wschodnim końcu wulkanu znów huknęło i wyrzuciło  2,5 km sześciennego materiałów w ciągu kilku godzin. Z tego czasu pochodzi żółty pumeks, teraz charakterystyczny dla gór Dyngjufjoll.

Kąpiele w piekle, czyli jezioro Viti

Wtedy też (w tym 1875 roku) powstał krater Viti (mniejsze jeziorko wypełnione gorącą wodą, zwane Piekłem).  Erupcja ta miała siłę 5 w skali VEI i zamieniła część Islandii w nienadającą się do upraw ani do zamieszkania pustynię. Warto o tym pamiętać, bo to wówczas wielu Islandczyków emigrowało. Później wystąpiło jeszcze kilka erupcji, ostatnia w 1961 roku w Vikraborgir. W Jeziorku Viti o pięknym kolorze temperatura wody jest zmienna: w zależności od ilości wiosennych roztopów. Wynosi ona średnio około 30 ° C. Głębokość wody w centrum ma ponad 8 metrów. Víti bywa popularnym miejscem kąpieli, ale zarazem bardzo niebezpiecznym.  Pochyła ścieżka jest bardzo śliska w czasie deszczowej pogody, a błoto na dnie jest dość gorące, szczególnie na wschodnim brzegu. Istnieje również ryzyko kamiennej lawiny. Podczas naszego pobytu droga na dół była odgrodzona linami. 

Trekking po wulkanie tylko dla wytrwałych

U stóp wulkanu pogoda może być ciepła i słoneczna, a potem zmieniać się z każdym metrem pokonywanym w górę. Nam się akurat tak przydarzyło. Trasa na szczyt nie jest trudna chociaż wędrowanie po lawie do najprzyjemniejszych nie należy. Najgorsze jest kiedy na górze wiszą chmury i wieje. Mniejszych ludzi przesuwa o centymetry w bok. Deszcz pada poziomo i zamarza na twarzy chociaż bardzo zimno nie jest. Przedzieranie się przez rozmoknięte a zarazem zmrożone śniegu spowalnia wędrówkę. A kiedy dotrzesz na jeziorka nie da rady zatrzymać się nawet na chwilę, by kontemplować widoki. Pogoda zmusza do poruszania się.

Przy lepszej widoczności można rozejrzeć się po pustyni dookoła. Podczas przygotowań do pierwszego załogowego lotu na Księżyc NASA uznała tereny wokół Askji za krajobraz najbardziej go przypominający. I Neil Armstrong oraz Buzz Aldrin w połowie lat 60-tych trenowali tu lądowanie na Księżycu. 

Holuhraun – najmłodsze pole lawowe na Islandii

29 sierpnia 2014 roku nastąpiła erupcja szczelinowa na polu lawowym Holuhraun z wulkanu Bárðarbunga. Trwało to aż do lutego kolejnego roku. System wulkaniczny Bárðarbunga jest najdłuższy na całej Islandii (180-190 km). Olbrzymia kaldera jest ukryta pod czapą lodowca Vatnajökull. Wybuch takiego wulkanu może wywołać olbrzymie powodzie! Całe szczęście lawa popłynęła podziemiem i erupcja nastąpiła ze szczelin W Parku Narodowym Vatnajokull, na południe od Askji. Była to nawiększą erupcja od 230 lat na Islandii: 1400 metrów sześciennych bazaltowej lawy objęło teren 85 km kw. Grubość pokrywy od 40 metrów w okolicy kaldery do 10-14 metrów w najdalszych zakątkach. Temperatura lawy osiągnęła 1175 C kiedy osiągnęła powierzchnię. Rzeka Jokulsa a Fjollum ochłodziłą przepływającą przez nią lawę. Do atmosfery dostało się 11 milionów ton SO2 (gaz, który może powodować kwaśne deszcze). Właśnie na to pole lawy pojechaliśmy drogą F910 po wulkanicznych popiołach. Liczyliśmy na kolejne gorące źródło Islandii, które powstało po tym ostatnim wybuchu. Niestety nie doczytaliśmy, że woda z z 35-40 stopni oziębiła się wraz z z zastyganiem lawy do 16 stopni. Na dodatek rzeka wróciła do swojego koryta. Pospacerowaliśmy po świeżym wulkanicznym popiele i młodziutkiej lawie po wyznaczonych szlakach.

Przydatne linki :

chaty / schroniska w Askji  (w Askji obowiązuje zakaz rozbijania się na dziko )

Oficjalna strona  Vatnajökull National Park ze szczegółową mapą Askji  Taką samą w wersji papierowej otrzymaliśmy od pracowników parku, którzy stali przed schroniskiem Dreki ,  rozdając ulotki i mapki i informując o aktualnych warunkach na szlakach.

Brody na rzekach są oznaczone na wydawanej co roku mapce Cycling Iceland . Mapka jest rozdawana za darmo.  My wzięliśmy swoją z kontenera dla rowerzystów stojącego na parkingu na lotnisku Keflavík. Jest tak oznakowany że ciężko go przeoczyć.

Askja jest osiągalna również autobusem , wykupując jednodniową wycieczkę z Mývatn. Cena  23.000 ISK. Więcej informacji tutaj .

Askja – Jak dojechać + mapa szlaków 

Na czarno drogi którymi się poruszaliśmy (F88). Trekking do wnętrza Askji : na czerwono nasza trasa, na żółto trudniejszy szlak. Na fioletowo alternatywna trasa samochodem (F905).  Drugi raz raczej nie wybralibyśmy się na F88 Dacią Duster. Zdecydowanie wolelibyśmy jakiś lepszy samochód 4×4 . Podobno łatwiejszy jest dojazd F905 ale nie udało nam się tego sprawdzić osobiście. Pamiętajcie że przejazd przez brody jest nieprzewidywalny i sytuacja może zmienić się z dnia na dzień. 

Bibliografia

(1) Andrew Evans, Islandia, NG  2008

(2) Podróże marzeń, Islandia, Biblioteka GW 2007

(3) http://icelandmag.is/tags/fjalla-eyvindur-0

Pytania , interpelacje , postulaty , sprostowania – piszcie śmiało w komentarzach ?