Dolina Mnikowska – król, powstańcy, Taternicy i Matka Boska Skalska

Dolina Mnikowska była miejscem małżeńskich wypadów króla Zygmunta Augusta i jego umiłowanej Barbary Radziwiłłówny. Podobno przyjeżdżali do dolinki karetą zaprzężoną w sześć koni, by cieszyć się sobą z dala od gapiów. Z tamtych czasów las z jednej strony rzeki zwie się Miłosówką, a z drugiej Kochanką. (1) Pięknie, nieprawdaż?

O tym, jakie Krakowiacy urządzali pikniki w XIX wieku i w XXI

Kiedy Mników po Kongresie Wiedeńskim wszedł w skład Wolnego Miasta Krakowa tłumy Krakowian zaczęły przyjeżdżać tu na niedzielne wycieczki. I nie chodziło wówczas tylko o piękno natury, Jędrzej Słowaczyński zalecał: 

“Mników- wieś uczczona przydomkiem Małej Szwajcarii” leży o pół mili za Bielanami. Krakowianie zwykli tu na kilka dni przybywać w porze letniej. Nie zaszkodzi, mówi Przewodnik na r. 1835, by każdy miał dla siebie mały zapasik i kilka butelek wina” (1)

Współcześnie właśnie w tym samym celu spacerowicze i grillowicze odwiedzają dolinę. Wzdłuż rzeki jest mnóstwo idealnego miejsca dla pikników na trawie. Jest tu też kilka drewnianych stołów i ław. Przez sam środek biegnie szeroka szutrowa drużka – niebieski szlak pieszy oraz rowerowy, a także Małopolski Szlak Geoturystyczny. Przez sam wąwóz od parkingu do mostu na Sance przy pierwszych domach w Mnikowie to zaledwie 2 km spaceru.  Warto zajrzeć tu na wiosnę. Łąki w dolinie pokrywają się kwietnym kobiercem: przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, kokoryczka pełna, szczyr trwały, fiołek wonny, zawilec żółty, żółć żółta, zdrojówka rutewkowata i miodunka ćma (2) Botanicznie można oszaleć już od zapachów samych nazw. Może trochę radość z przebywania na łonie natury zakłócają nisko lecące samoloty. Bo nad Mnikowem przebiega droga powietrzna z lotniska Balice. Samoloty lecą tak nisko że można dojrzeć koła!

Konfederaci barscy, hrabina Potocka i Obraz Matki Boskiej Skalskiej

Walery Eliasz Radzikowski wiosną lub latem 1863 roku na wapiennej skale w miejscu zwanym “Cyrk” namalował pięciometrowy wizerunek Madonny Polonii, zwanej przez miejscowych Matką Boską Skalską. A że Radzikowski to malarz, taternik, fotograf, popularyzator Tatr i Zakopanego, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego i autor przewodników tatrzańskich. A także powstaniec styczniowy, to obraz powstał właśnie w hołdzie powstańcom. Nie brakuje historii wyjaśniających taką lokalizację obrazu. Jedna z legend mówi o konfederatach barskich, którym Dolina Mnikowska dała schronienie przed Rosjanami. Kiedy w panice szukali miejsca jakaś kobieta pokazała im jaskinię. Próbowali później odnaleźć tę kobietę, ale bezskutecznie. Uznali więc, że uratowała ich Matka Boska. Kolejna historia mówi o powstańcach styczniowych, którym Dolina Mnikowska (Jaskinia Murek na Łopiankach ) dała schronienie po nieudanej próbie przedarcia się do Królestwa Polskiego. Inne podanie ludowe mówi o hrabinie Potockiej. Hrabinie czuwającej przy dziecku trzy razy pokazała się we śnie Matka Boska namalowana na skale. I ona póżniej dążyła do wymalowania obrazu jako wotum za uzdrowienie dziecka. Najprawdopodobniej jednak to dzierżawca majątku mnikowskiego (który należał do Potockich) goszcząc u siebie krakowską “malarię” poprosił Radzikowskiego o namalowanie obrazu w hołdzie powstańcom styczniowym.

A że zaborca po upadku powstania zabronił odprawiania w kościołach krakowskich mszy to Krakowiacy zjeżdżali na tajne msze do Doliny Mnikowskiej do Matki Boskiej Skalskiej. 

Na obrazie Matka Boska jako piękna Polonia jakby wychodzi ze skały ku wolności. Jej prawa noga miażdży węża – szatana – zaborcę. Sama zdjęła koronę cierniową jako symbol cierpienia narodów, którą trzyma w lewej ręce. A na głowie ma wieniec laurowy, symbol zwycięstwa i wolności. Niestety dziś nie patrzymy na oryginalny malunek. Nie wiedzieć czemu (nie znalazłam nigdzie takiej informacji) w latach 80-tych XX ubiegłego wieku obraz przemalowano.

Taternicy i Święto Pieśni w Dolinie Mnikowskiej

Wąwóz Mnikowski jest częścią najdłuższej jurajskiej doliny na Garbie Tęczyńskim, 10 km długości Doliny Sanki. Skały wąwozu są wysokie nawet na 80 metrów, tworzą je iglice, turnie i monolity. Czy to nie brzmi jak Tatry? Na dodatek znajduje się tutaj 10 jaskiń. Jedna z takich to Jaskinia nad Matką Boską – jak nazwa wskazuje znajduje się przy ołtarzu.  Całkowita długość jaskini to 82 m. Składa się z obszernego korytarza z oknami położonymi w ścianie skalnej, przez co jest ona w większości widna i sucha. W lewo prowadzą krótkie odnogi przechodzące w zamknięte szczeliny. (3,4) Pewnie też dlatego to tutaj trenowali polscy taternicy w latach 30-tych XX wieku i wówczas też większość tych skał dostałą swoje nazwy: Mała Maczuga, Środkowa, Pionierów, Mnikowska i Pochyła.

W tym samym czasie corocznie odbywało się tutaj Święto Pieśni, w której brały udział dzieci z okolicznych wsi ale i władze Krakowa czy księża. W zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego (5) znaleźliśmy kilka zdjęć z lat 1918-1939:

ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Karol Wojtyła idzie na piechotę do Doliny Mnikowskiej

27 kwietnia 1952 roku Jerzy Fedorowicz odciągnął ks. Karola Wojtyłę od książek (pisał habilitację) i zabrał go na pieszą wędrówkę z Salwatoru w Krakowie do Doliny Mnikowskiej. Podobno zaskoczył ich widok obrazu Matki Boskiej Skalskiej. Na dodatek w tej samej chwili nadeszli ludzie ze wsi z księdzem odprawiać nieszpory. Od 2004 roku co roku w niedzielę najbliższą dacie 27 kwietnia przed obrazem w dolinie jest odprawiana msza i nieszpory na pamiątkę tamtych czasów i jako inauguracja letniego sezonu turystycznego Szlaków Papieskich.

Bibliografia:

(1) http://www.malopolska.org/images/pliki/roczniki/rm_18_2016/rm_18_2016_s.115-126.pdf

(2) http://mda.malopolska.pl/upload/s-06.pdf

(3) http://www.sktj.pl/epimenides/jura/nadmat_p.html  (tu znajdziecie schematyczną mapę Jaskini nad Matką Boską)

(4) https://geotyda.pl/miejsca/kra/jaskinia_nad_matka_boska.php

(5) https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/134076/7cd52c8710cb9ff26974f373d828fea8/

Dolina Mnikowska: informacje o mszach u Matki Boskiej Skalskiej z tablicy :

Msze: 3 maja g.15.00 , 15 VIII msza z poświęceniem ziół i kwiatów g.15.00;

Droga krzyżowa w piątek poprzedzający niedzielę palmową;

Powitanie Nowego Roku: procesja i modlitwa w noc sylwestrową 

Dwa kilometry dalej (podążając z zaznaczonego na mapie poniżej parkingu) znajduje się Rezerwat Zimny Dół.

Dolina Mnikowska – mapa i parking

Na mapce zaznaczyliśmy trasę przez dolinę, atrakcje i najlepsze miejsce do zaparkowania samochodu.

Pytania , interpelacje , postulaty , sprostowania – piszcie śmiało w komentarzach ?