Okjokull – lodowiec, który osierocił górę Ok – symboliczny pogrzeb

“Pogrzeb lodowca”, “Islandia upamiętnia pierwszy lodowiec utracony wskutek zmian klimatu”, “Islandczycy pożegnali lodowiec Okjokull”. Przez całą niedzielę 18 sierpnia 2019 roku światowe telewizje, wydania internetowe gazet i media społecznościowe trąbiły o oficjalnym symbolicznym pogrzebie lodowca na Islandii. O pomyśle dziwnych Islandczyków, by na szczycie góry Ok, dawnym lodowcu Okjökull, zostawić list do przyszłych pokoleń. Zamontować tablicę z okolicznościowym napisem. Łabędzi śpiew glacjologów, którym ktoś podpowiedział, że w XXI wieku nikogo nie przejmą dowody naukowe. Działa storytelling, uproszczona opowieść pełna emocji. Proszę państwa, oto emocje! Pogrzeb lodowca! Minuta ciszy! Kondukt brodatych Wikingów. 

My, ludzie

Kamery rozstawiono na parkingu u podnóża góry Ok. Premierka Islandii Katrín Jakobsdóttir, była prezydent Irlandii, a potem wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka wygłosiły bardzo mądre przemówienia stosowne do okoliczności. I chociaż silny wiatr wyrywał im kartki z rąk i kazał zjadać wypowiadane słowa to jednak wygłosiły obietnice w imieniu ich pokolenia. Islandzka odpowiedniczka Grety Thunberg – 17- letnia wówczas Gunnhildur Hallgrimsdottir powiedziała: Wiem, że moje wnuki zapytają mnie dlaczego nie zrobiłam wystarczająco dużo, by uratować lodowce dla nich! I ona również wiele obiecała w imieniu swojego pokolenia. Kiedy już sobie tak wszyscy obiecaliśmy wszystko można było ruszyć na spotkanie z górą Ok, dawniej znaną jako Okjokull.

Okjokull – lodowce na Islandii odchodzą po cichu

Ok to wulkan tarczowy z epoki lodowcowej (plejstocenu) o wysokości 1170 m n.p.m.. Jest płaski i rozległy, bo wybuchał pod lodem i lawa rozpływała się po bokach tworząc coś na kształt tarczy. Krater wulkanu nawet po końcu zlodowaceń pozostał przykryty przez lodowiec. Przez stulecia zmian klimatycznych oddzielił się od ogromnego sąsiada Langjokulla doliną Kaldidalur pozostając w jego cieniu.

W 1890 roku lodowiec Ok miał powierzchnię 38 kilometrów kwadratowych i ponad 50 metrów grubości. Latem 2012 roku już tylko 0,7 km2 i około 15 metrów grubości(1,2). We wrześniu 2014 roku oficjalnie odebrano lodowcowi Ok status lodowca. Z Okjokull zabrano przyrostek jokull (z islandzkiego – lodowiec) i pozostało samo Ok (co oznacza dosłownie “jarzmo” – a to już w ogóle niewesoła nazwa). Oddur Sigurdsson, glacjolog, orzekł, że śnieg nie jest już wystarczająco gęsty i ciężki, aby poruszać się pod własnym ciężarem (ulegać grawitacji), a zatem nie może być już dłużej uważany za lodowiec. Lodowiec, który się nie rusza nie żyje. Resztki śniegu i lodu w kraterze nazywane są “martwym lodem”, a teren po lodowcu moreną. W ten sposób Ok stał się pierwszym lodowcem na Islandii, który oficjalnie stracił to miano.

Według najnowszych badań wszystkie 400 lodowców na Islandii zniknie do 2170 roku. W ciągu najbliższych kilku lat będą to: Kaldaklofsjökull (obok którego przebiega szlak Laugavegur) i Torfajökull na islandzkich wyżynach, Þrándarjökull na Fiordach Wschodnich, Tindfjallajökull (też możliwy do zobaczenia ze szlaku Laugavegur) i jeszcze Snæfellsjökull na półwyspie Snæfellsness. Są na tyle małe, że nie poradzą sobie z nadchodzącym globalnym ociepleniem i cokolwiek byśmy nie zrobili teraz jest już za późno. W 2014 roku, kiedy na Islandii ogłoszono śmierć lodowca Okjokull świat jak zwykle miał ważniejsze problemy niż zmiany klimatu i lodowiec odszedł po cichu. Rok później amerykańscy profesorowie z Uniwersytetu Rice przyjechali na Islandię zaciekawieni historią Oka na tyle, by nakręcić o nim film dokumentalny.

Not Ok – film, w którym przemówiła góra

W filmie “Not Ok. A Little Movie About a Small Glacier at the End of the World” antropolodzy pozwolili mówić górze. Ok jest narratorem. Głosu górze użyczył ówczesny burmistrz Reykjaviku, a zarazem aktor i komik, Jón Gnarr Kristinsson. Góra Ok w filmie żyje, opowiada o swoich uczuciach z związku z tym, że straciła swój lodowiec. Reaguje na opowieści Islandczyków. Miło jej, że zauważyli jej stratę. Nie tak jak dawniej, kiedy o lodowcu Okjokull wspominano na marginesie w sagach z XIII i XIV wieku, bo ktoś tam przejechał przez niego na koniu i przeżył 😉

Okjokull pożegnany

Na specjalnie wybranej skale na górze Ok, w miejscu gdzie niegdyś znajdował się lodowiec, zamontowano tablicę pamiątkową z przesłaniem:

“A letter to the future
Ok is the first Icelandic glacier to lose its status as glacier. In the next 200 years all our main glaciers are expected to follow the same path. This monument is to acknowledge that we know what is happening and what needs to be done. Only you know if we did it.
August 2019, 415 ppm CO₂ “

“Ok to pierwszy islandzki lodowiec, który utracił miano lodowca. Przewiduje się, że w ciągu najbliższych 200 lat wszystkie nasze lodowce podzielą jego los. Ta tablica potwierdza, że mamy świadomość tego, co się stanie i wiemy co powinniśmy zrobić. Tylko Ty będziesz wiedział, czy to zrobiliśmy”

Na tablicy znajduje się również data: sierpień 2019 oraz liczba 415 ppm CO2 (rekordowy poziom dwutlenku węgla w naszej atmosferze osiągnięty w maju 2019). Autorem tych smutnych słów jest islandzki pisarz i poeta Andri Magnason. Nie mogę się zdecydować, czy autor jest pesymistą i te słowa są wyrzutem sumienia i wstydu, bo on wie, że nic nie zrobimy, by “uratowac świat”. A może to optymiasta, który zakłada, że jednak ktoś za te 200 lat będzie żył na Islandii, będzie umiał czytać i będzie miał wolny czas (czyli życie nie będzie polegało jedynie na walce o przeżycie), by pójść szlakiem na górę Ok. 

Umarł król, niech żyje król! Jezioro Blávatn

Po roztopieniu się części lodowca naukowcy w 2007 roku odkryli w kraterze piękne niebieskie jezioro wielkości 0,12 km2 i głębokości od 2,7 do 4,5 metra. Od koloru wody nazwali je Blávatn (niebieskie jezioro). Jest to najwyżej położone jezioro na Islandii, bo leży na wysokości 1114 m n.p.m. Badacze rzucili się na monitorowanie jeziora, które wraz z topnieniem resztek lodowca powiększa się i wraz z nim rozwija się jego nietnięty przez człowieka ekosystem. Odkryto w nim jakieś dwa, nowe dla Islandii, gatunki pająków! (4)

Szlak na górę Ok i ex-Okjokull z Kaldidalur (droga 550)

Szlaku w terenie nie ma. Przy drodze 550 (Kaldidalur, jest to najwyżej położona droga na Islandii, osiąga wysokość 727 m n.p.m., dlatego zimą i wiosną jest zazwyczaj zamknięta dla samochodów) znajduje się spory parking, z którego najlepiej wyznaczyć sobie kierunek prostopadły do drogi i zacząć iść po kamieniach. Droga nie jest długa, ale bardzo źle maszeruje się po różnej wielkości ostrych kamieniach z rzadka porośniętych mchem. Bez litości do samego końca. Na szczycie znajdziecie krater, w zależności od pory roku wypełniony mniej lub bardziej stężałym śniegiem i lodem. Na nagranym przez mnie szlaku na mapie poniżej znajdziecie miejsce, w którym została przytwierdzona tablica upamiętniającą Okjokull. Warto także przejść się dalej wzdłuż krawędzi krateru – z góry lepiej widać pozostałości po lodowcu,a latem i jesienią najmłodsze islandzkie jezioro Blávatn. Przy dobrej pogodzie z góry rozciąga się też piękny widok na lodowiec Langjökull i Þórisjökull.

Mój szlak na Okjokull

Bibliografia:

1.Sigurðsson O., Williams R.S., Martinis S., Münzer U. (2014) Remote Sensing of Mountain Glaciers and Ice Caps in Iceland. In: Kargel J., Leonard G., Bishop M., Kääb A., Raup B. (eds) Global Land Ice Measurements from Space. Springer Praxis Books. Springer, Berlin, Heidelberg
2.https://www.pnas.org/content/early/2017/08/31/1619807114
3.María Jóna Helgadóttir, Breytileg stærð jökulsins Oks í sambandi við
sumarhitastig á Íslandi, Háskóli Íslands 2017
4.https://search.proquest.com/docview/1790193781?rfr_id=info%3Axri%2Fsid%3Aprimo
5.https://www.frettabladid.is/frettir/ok-verdur-blavatn/
6.https://earthobservatory.nasa.gov/images/145439/okjokull-remembered

Pytania, interpelacje, postulaty, sprostowania – piszcie śmiało w komentarzach 😉