Johannes Sveinsson Kjarval to najbardziej znany islandzki artysta XX wieku. Zapewne najbardziej znany na Islandii, ale małe społeczności uznają, że każdy wielki spośród nich jest wielki dla całego świata. Taka skala. Zatem, na Islandii Kjarval to legenda. Malował pola lawy, wulkany i hulający nad nimi wiatr. Jednak nie odwzorowywał tylko oddawał tkwiące w nich emocje i tajemnice. Wplątywał w pejzaż elfy i trolle, wyolbrzymiał to co dla Islandczyków najistotniejsze. Łączył style: impresjonizm, abstrakcjonizm i surrealizm. Dlatego najczęściej zalicza się go po prostu do pejzażystów. Jego życiorys to klasyka gatunku: z islandzkich odludzi przez Reykjavik i studia w Kopenhadze, po to, by jako ukształtowany twórca wrócić do ojczyzny. Kjarval z wielkiego świata wrócił na swojskie pola lawy.
Kjarval na Fiordach Wschodnich
Johannes Sveinsson był jednym z trzynastu dzieci w rodzinie. Do 27-go roku życia był rybakiem z talentem do malowania. Dzięki wsparciu islandzkiej Konfederacji Pracy wyjechał na studia w duńskiej Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Potem, po powrocie na Islandię długo klepał biedę. W zimie wynajmował studio w Reykjaviku, a latem rozbijał namiot w Fiordach Wschodnich, w okolicach Borgarfjörður Eystri. Miejscowy rybak zbudował mu tam w końcu domek. W samym Borgarfjörður Eystri (70 km od Egilsstadir), w kościele w ołtarzu znajduje się obraz namalowany przez Kjarvala. Przedstawia on Jezusa na Alfaborgu, czyli na elfiej skale. Podobno biskup odmówił konsekracji obrazu w ołtarzu, bo był za bardzo pogański!
Pseudonim (Kjarval) pożyczył od imienia irlandzkiego króla, który pojawił się na kartach sagi o Grettirze. Dziadek Grettira – Önundur, był Wikingiem i walczył przeciwko królowi Kjarvalowi.
Od parówki do największej prywatnej kolekcji dzieł Kjarvala w hotelu Holt
Zaczęło się od parówek firmy SS. Tak, firma o tym uroczym skrócie, pod którym kryją się Sláturfélag Suðurlands (rzeźnicy południa, czyli kooperatywa hodowców mięsa Islandii południowej i zachodniej) istnieje na Islandii od 1907 roku do dziś. Obecnie macie 80% szans, że hod-dog na stacji benzynowej czy w najsłynniejszej budce z Pylsa pochodzi z tej firmy. Johaness S. Kjarval, znany islandzki malarz lubił mięso, a Þorvaldur Guðmundsson, wówczas 17-letni, dostarczał je do jego studia w centrum Reykjaviku. Długotrwała przyjaźń między nimi dała początek największej prywatnej kolekcji dzieł tego artysty. Gudmundsson dorobił się ogromnego majątku i jeszcze większej kolekcji sztuki islandzkiej (1560 sztuk) z czego około 460 o tak wisi sobie i ozdabia ściany hotelu Holt w Reykjaviku (Bergstaðastræti 37, 101 Reykjavik). Do hotelu może wejść każdy (do holu i baru), a w recepcji można kupić katalog dzieł. Organizowane jest też oprowadzanie po kolekcji.
Większość prac na parterze to obrazy i rysunki Kjarvala, ale zerknijcie też na rzeźbę tuż przy windzie: to wykonany z brązu Friðarengillinn (anioł pokoju) Einara Jónssona. (1)
Co Johannes Sveinsson Kjarval robił w Landsbanki i jak trafił na banknot 2000 ISK?
Latem 1994 roku podczas remontu budynku dawnej szkoły nawigacji (Instytutu Morskiego) w Reykjaviku robotnicy znaleźli rulon rysunków węglem. Okazało się, że to szkice Kjarvala do muralu, którym przyozdobił pierwsze piętro banku narodowego Islandii (Landsbanki, Austurstræti 11, 101 Reykjavik). Rodzina artysty w 2006 sprzedała rysunki bankowi, który skupuje dzieła islandzkich artystów jako lokatę kapitału i zarazem ochronę dziedzictwa narodowego (i też jako sposób pomagania dzisiejszym twórcom). (2)
Całą ścianę nad schodami prowadzącymi na piętro Landsbanki wypełnia mural pokazujące kobiety układające solone ryby (tytuł: Fiskstoflun, 245×540 cm). Kjarval ukończył go w 1924 roku. Na piętro można się dostać w reguły w Noc Muzeów albo Dni Kultury (organizowane są wycieczki z przewodnikiem).
W 1995 roku Bank Centralny Islandii wypuścił do obiegu najpiękniejszy (według Islandczyków) ich banknot o nominale 2000 koron islandzkich. Awers zawiera podobiznę Kjarvala a na rewersie znajduje się dzieło malarza o tytule: Flugþrá, czyli “Pragnienie lotu”. Zaledwie po 20 latach zdecydowano o wycofaniu banknotu z obiegu (podobno zbyt rzadko był używany) i teraz kiedykolwiek wpadnie on w ręce banku, już w nich zostaje. Podobno w obiegu pozostało zaledwie 0,4% ich początkowej ilości. Nam się udało: po 12 miesiącach oczekiwania banknot wpadł w ręce znajomej pani pracującej w Bonusie i trafił do nas! (3)
Willę wybuduję malarzowi …
Islandczycy są dumni, ze swoich sławnych rodaków i skorzy do ich obdarowywania. Kjarval w oczach wyspiarzy zasłużył sobie na willę. Wybudowano ją w 1969 roku, ale niestety zdołał zaledwie odebrać klucze, zawiesić je na kołku i trafił chory do szpitala, gdzie 3 lata później umarł. Willa w Seltjarness (to gmina w aglomeracji Reykjaviku, możecie ją mijać, jeśli wybierzecie się na polowanie na zorzę polarną przy latarni Grotta) trafiła na rynek mieszkaniowy i można ją było sobie całkiem niedawno kupić. (9) Jego dawne studio w centrum Reykjaviku (Austurstræti 10a, 101 Reykjavik), mieszczące się obecnie tuż nad sklepem monopolowym Vínbúðin (!), służy dziś za przestrzeń artystyczną do wynajęcia. Kjarval pracował tu między 1929 a 1972 rokiem. To stąd centymetr po centymetrze zdejmowano ze ścian wielkie malowidło jego autorstwa.(10)
Kjarvalsstaðir – muzeum biograficzne
W 1966 roku Kjarval wbił pierwszą łopatę w ziemię rozpoczynając tym samym budowę pierwszego w Reykjaviku muzeum sztuki w parku Klambratún. Budynek zaprojektował Hannes Kr. Davíðsson, islandzki architekt modernista zainspirowany w tamtym okresie Japonią. Stąd też Kjarvalsstaðir, bo taką nazwę nosi ten oddział Reykjavickiego Muzeum Sztuki, ma kształt prostego pawilonu otwartego na park, z przeszklonymi ścianami, smukłymi kolumnami na których oparto miedziany płaski dach. Kjarvalsstaðir ma ściany z surowego betonu, a stalowym okładzinom z cor-tenowskiej stali pozwolono na korodowanie. Generalnie budynek ma jak najbardziej współgrać z naturą. W 1968 roku artysta podarował miastu Reykjavik sporo swoich prac, które dziś tworzą w muzeum stałą wystawę.
Kjarvalsstaðir jak na porządne muzeum przystało ma swoją zwykle zatłoczoną kawiarnię. Oczywiście dizajnersko urządzoną. Meble w 2007 roku zaprojektował Guðmundur Einarsson (firma Prologus) jako hołd dla architekta budynku. Meble do siedzenia zaprojektowała Guðrún Lilja Gunnlaugsdóttir (StudioBility) inspirując się twórczością Kjarvala.
Pośród drzew na starym cmentarzu w Reykjaviku
Dłuższą chwilę trwało zanim znaleźliśmy miejsce pochówki artysty, ale się udało. Namierzyliśmy jego nagrobek na starym, uroczym reykjawickim cmentarzu Hólavallagarður:
Mapa miejsc związanych z Kjarvalem
Bibliografia
1.holt.is/our-art/
2.landsbankinn.is/uploads/kjarval/english/Johannes_Kjarval_Helstu_aeviatridi_og_syningar_English.pdf
3.grapevine.is/mag/articles/2017/06/30/show-me-the-money-the-2000-isk-note/
4.artmuseum.is/kjarvalsstadir
5.meanderingwild.com/posts/kjarval-sculpture-iceland
6.east.is/en/other/place/kjarvalshvammur
7.Adalsteinn Ingolfsson, Matthias Johannessen, Kjarval. A Painter of Iceland, Reykjavik 1981
8. Gerard Lemarquis, Reykjavik, Oxford 1988
9.icelandmag.is/article/beautiful-house-built-artist-johannes-kjarval-market
10.kjarval.com/home
Pytania, interpelacje, postulaty, sprostowania – piszcie śmiało w komentarzach ?
Brak komentarzy